KONFERENCJA NAUKOWA O FOLKLORZE

Obszary Niejednolite Kulturowo – Nowy paradygmat opisu postmigracyjnych społeczności Polski

28 czerwca 2014 roku w Kostrzynie n/Odrą

Referaty wygłoszą:

1. Prof. Piotr Dahlig. Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego.

2 . Prof. Bogdan Matławski. Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego.

3. Dr Krzysztof Braun. Instytut Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Warszawskiego.

4. Dr Magdalena Pokrzyńska. Zakład Socjologii Zbiorowości Terytorialnej Uniwersytetu Zielonogórskiego.

5 . Prof. Cezary Obracht-Prądzyński. Zakład Socjologii Kultury Uniwersytetu Gdańskiego.

6 . Prof. Stanisław Achremczyk. Ośrodek Badań im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie.

7. Mgr. Kazimierz Miler. Wieloletni juror festiwali i przeglądów muzyki tradycyjnej na terenie Polski.

8. Zbigniew Skoczylas. Regionalista członek Stowarzyszenia Muzyków Ludowych w Zbąszyniu.

Wprowadzenie tematyczne:

Po drugiej wojnie światowej miały miejsce największe w historii świata zorganizowane migracje ludnościowe. Udziałem i przestrzenią, na której się dokonały, był obszar Polski. Ziemie zachodnie i północne, zwane wówczas Ziemiami Odzyskanymi opuścili je ich dotychczasowi mieszkańcy, Niemcy. W ich miejsce, w poszukiwaniu domu, ziemi i pracy przybyli osadnicy z tzw. „starych terenów”, przybyli Polacy z Kresów Wschodnich, ale pozostali jako rdzenna ludność np. Kaszubi. Tereny te nazwijmy dla naszych potrzeb „Obszarami Niejednolitymi Kulturowo”. 70 lat to trzy pełne pokolenia. Pokolenia, które wypracowały pewien, charakterystyczny dla tych obszarów typ postmigracyjnej społecznej tożsamości. Interpretacje zmian kulturowych z lat sześćdziesiątych, siedemdziesiątych, a nawet osiemdziesiątych nie wytrzymały próby czasu, ponieważ głosiły inne wymagania estetyczne wsi. Poglądy te często nie wyrażały stanu rzeczywistego, a życzenie władzy, jak być powinno.

Wieś z przełomu XX i XXI w. przyjęła różne formy kultury, które współistniały w rozmaitej relacji z formami kultury ludowej. Dało to początek szeregu nowych procesów, w których pewne cechy, także muzycznych tradycji ludowych, zostały uwypuklone, niektóre zredukowane, a jeszcze inne włączone do nowych funkcji i celów. Ideą naszej konferencji jest wypracowanie nowoczesnego opisu procesów tworzenia się kultury tych postmigracyjnych społeczności. Musimy zastanowić się czy można mówić o „lubuskości”, „pomorskości’ czy „warmińsko- mazurskości”, chociaż wiemy, że nie jeden raz usłyszymy oświadczenie młodego człowieka: „jestem Lubuszaninem” lub „jestem Mazurką pochodzenia ukraińskiego”. Trzeba dokonać wyboru, czy badać zmiany kulturowe spędzając czas w archiwach, czy próbować śledzić ich historię w chwilach, kiedy ją tworzyliśmy i tworzymy i gdy ona nas tworzyła i tworzy. Nie jest to sprawa ani łatwa, ani prosta, przykładowo podjęcie problematyki przemian ludowej kultury muzycznej nastręcza trudności, które nie wynikają tylko z konieczności ogarnięcia całego jej bogactwa, ale z faktu jej różnorodności źródłowej i wynikających z tego konsekwencji.

Mając świadomość trudności, jakie przed nami stają musimy mieć także świadomość konieczności ponownej interpretacji zjawisk kulturowych, a być może i nowych definicji z obszaru kultury tradycyjnej. Wydaje się koniecznym udzielenie jasnej odpowiedzi na zasadnicze przecież pytania m.in.:

Jaką rolę w samoidentyfikacji ludności tych terenów ma pamięć kulturowa, pamięć o ziemiach skąd przybyli przodkowie i ich dziedzictwie?

Jakie znaczenia mają procesy osadnicze ostatnich trzech dekad?

Jaki udział w kulturze tych nowych społeczności ma symbolika i wartości regionalne ich przodków przybyłych na tereny Ziem Zachodnich i Północnych po 1945 roku?

Czy mamy jeszcze ludową kulturę, czy może kulturę wsi, a być może jeszcze inaczej kulturę, współczesnych mieszkańców wsi, którzy w dużym stopniu nie są związani z rolnictwem?

Czy bieżąca twórczość mieszkańców wsi i małych miasteczek to kultura ludowa, czy amatorska działalność lokalnych społeczności?

Czy stroje w które przebierają się ludowi artyści to nadal stroje ludowe czy może stroje do prezentacji ich twórczości?

Czy współczesne instrumenty elektroniczne mogą być używane przez ludowych muzyków?

Jak wreszcie oceniać tę twórczość, jakie stosować według niej kryteria?

Pytań jest wiele, odpowiedzi brak, jeśli już są to często mało precyzyjne i nie przez wszystkich akceptowane, także w środowisku naukowym. A ludzie środowisk wiejskich i małomiasteczkowych nadal tworzą, tak jak ich poprzednicy z potrzeby serca, gdzie wobec tego przebiega granica pomiędzy tym, co ludowe, a co nim nie jest.

Nie chodzi teraz o to, aby mnożyć zasadne przecież pytania, ale o to, aby rozpocząć poważną naukową i społeczną debatę oraz próbę znalezienia precyzyjnych określeń, zasad wedle, których opisywać będziemy kulturę i twórczość współczesnych mieszkańców ziem zachodnich i północnych. Uważam, ze jest naszym obowiązkiem, nie tylko naukowym, ale też społecznym, podjąć próbę opracowania w nowym ujęciu społeczno-kulturowych monografii tych obszarów.

Organizatorzy:

Urząd Marszałkowski w Zielonej Górze Starostwo Powiatowe w Gorzowie Urząd Miasta w Kostrzynie

Radio Zachód

Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Szczecińskiego