AGREGOWANIE ZABIEGÓW UPRAWOWYCH – WPŁYW NA KOSZTY PRODUKCJI

Prawidłowa uprawa roli powinna stwarzać korzystne warunki do wzrostu i rozwoju roślin. Rodzaj i ilość zabiegów uprawowych powinny prowadzić do uzyskania odpowiedniej struktury gleby, utrzymania sprawności roli, ograniczenia nakładów pracy mechanicznej, a tym samym ograniczenie zużycia paliwa, nakładów pracy ludzkiej –  co w konsekwencji prowadzi do poprawy ekonomicznej opłacalności produkcji. Wybierając odpowiednie metody uprawy pamiętać musimy, aby nie prowadziły one do obniżenia wydajności uprawianych roślin i nie przyczyniały się do degradacji środowiska.

Podstawowym zabiegiem uprawowym strukturotwórczym oraz gromadzącym wodę jest prawidłowo przeprowadzona orka. Orka jesienna powinna być staranna i możliwie głęboka.

Odpowiednia głębokość wpływa na zwiększenie miąższości gleby, a działanie niskich temperatur/głębokie przemarzanie/ na utrzymanie struktury gruzełkowatej. Głębokość orki zależy od warunków glebowych, głębokości warstwy ornej, terminu wejścia roślin uprawianych. Orki głębsze lub orki z pogłębiaczami lepiej stosować pod rośliny późniejszego siewu, a szczególnie jare, gdy jest więcej czasu na osiadanie i stabilizowanie się struktury gleby przed uprawą główną. Głęboka orka zimowa ogranicza znacznie ilość chorób, niszczenie nasion chwastów poprzez przemieszczanie ich w głąb gleby. Wydobywane na powierzchnię części wegetatywne innych chwastów wieloletnich,  liczne szkodniki przemieszczające się na zimowy spoczynek do głębszych warstw i zwracane na powierzchnie, giną pod wpływem niskich temperatur. Pogłębiając orkę niszczymy też warstwę płużną uniemożliwiającą pobieranie składników pokarmowych z głębszych warstw, ograniczającą rozwój roślin. Pamiętać należy, że na glebach o płytkiej warstwie ornej lepiej jest w tym celu zastosować orkę z pogłębiaczem, aby uniknąć wydobywania na powierzchnię tzw. martwicy glebowej.

Glebę należy uprawiać z taką intensywnością, która wystarczy do dobrego wzrostu i rozwoju roślin. W Polsce znacznie wzrosło zainteresowanie uproszczonymi metodami uprawy roli. Uproszczenia te dotyczą zarówno uprawy pożniwnej, jak i podstawowej, przygotowującej rolę do siewu. Gleby lekkie można doprawiać agregatami biernymi, na glebach ciężkich zalecane jest stosowanie agregatów aktywnych.

W uprawie pożniwnej coraz częściej stosuje się agregaty złożone z kultywatorów o sztywnych łapach tzw. grubery oraz wały strunowe lub sekcje brony talerzowej. Zalety takiego agregatownia upraw to:

–        dobre wymieszanie z glebą resztek pożniwnych, a pewna część resztek pozbiorowych  pozostaje na powierzchni gleby w postaci mulczu, chroniąc glebę przed erozją wodną i wietrzną,

–        większa wydajność pracy i mniejsze zużycie paliwa w porównaniu z tradycyjną uprawą płużną,

–        w jednym zabiegu uprawowym przygotowujemy pole do wysiewu międzyplonów,

–        mniejszy koszt narzędzia w porównaniu z uprawą płużną.   

Uprawa przedsiewna.

Ilość i rodzaj zabiegów koniecznych do przedsiewnej uprawy roli zależy od typu gleby i stanu po orce siewnej lub zimowej. Na glebach łatwych do doprawiania i przy krótkim czasie od orki do siewu, uprawę i siew można przeprowadzić w jednym zabiegu uprawowym, stosując agregat uprawowo- siewny. Jeżeli gleba po orce niewystarczająco osiadła, to warto ją zwałować w zabiegu poprzedzającym siew.

Pogarszająca się efektywność ekonomiczna, wzrost cen materiałów pędnych oraz względy ochrony środowiska wymuszają poszukiwania alternatywnych metod uprawy roli. Obecnie rolnictwo dysponuje odpowiednimi środkami produkcji – nawozy mineralne, środki ochrony roślin, które mogą kompensować wpływ uprawy roli na plonowanie roślin. Rozwój techniki rolniczej umożliwił szeroki dostęp do narzędzi i maszyn umożliwiających staranne wyrównanie pola, umieszczenie nasion na żądanej głębokości, a tym samym zmniejszenie znaczenia uprawy roli.

Aktualnie obok tradycyjnej uprawy płużnej wyróżnia się : bezorkowy system uprawy

(uproszczona uprawa powierzchniowa) oraz siew bezpośredni w mulcz (siew w rolę nie uprawioną).

W siewie bezpośrednim rezygnuje się z jakiejkolwiek uprawy roli. Koniecznym jest stosowanie herbicydów nieselektywnych , które zniszczą samosiewy oraz siew międzyplonów  poprawiających właściwości fizyczne, biologiczne i chemiczne gleby. Ten sposób uprawy charakteryzuje się większym ryzykiem zmniejszenia plonu, wymaga większej wiedzy rolniczej i specyficznych warunków glebowych. Występuje często w przypadku uprawy rzepaku po późno schodzących z pola przedplonów.

Podstawowym celem takiego systemu uprawy jest:

–        ograniczenie ilości i intensywności zabiegów uprawowych, co wpływa m.in. na ograniczenia tempa mineralizacji próchnicy,

–        pozostawienie części masy organicznej na powierzchni pola / w postaci mulczu/ stanowiącej ochronę gleby przed erozją, przeciwdziałanie zaskorupieniu gleby, poprawa struktury,

–        zmniejszenie nakładów na paliwo i robociznę /ok.30%/,

–        wzrost zawartości substancji organicznej w glebie,

–         zwiększenie różnorodności i aktywności biologicznej  gleby/zasiedlenie przez różnorodną faunę – m.in.dżdżownice/.

Na większości naszych gleb zaoranych zastosowanie w odpowiednim terminie biernych agregatów doprawiających złożonych pozwala na prawidłowe przygotowanie roli do siewu.

Jednak wiele rodzajów gleb ciężkich, zwięzłych, suchych gliniastych wymaga użycia narzędzi aktywnych. Rynek maszyn oferuje nam szeroką gamę czynnych narzędzi uprawowych, które energiczniej działają na glebę, dobrze ją wyrównują, mieszają nawozy mineralne. Zabieg doprawiania przeprowadzony jest w jednym przejeździe roboczym.

Ze względów agrotechnicznych i energetycznych /mniejsze zużycie paliwa/ jest zabiegiem korzystniejszym niż wielokrotny przejazd narzędziami biernymi.

Przykładowym agregatem aktywnym może być:

• Brona rotacyjna + siewnik + wał oponowy;
• Brona wirnikowa + wał zębaty + siewnik zbożowy;
• Spulchniacz podglebia + brona rotacyjna + siewnik zbożowy + wał zębaty.

Intensywniejsza uprawa gleby niestety jest droższa, więcej musimy zapłacić za maszynę aktywną, wyższe są koszty eksploatacji maszyn aktywnych /większe zużycie paliwa i mniejsza wydajność/. Jednak na glebach ciężkich, po podsumowaniu kosztów uprawy wielokrotnej agregatami biernymi może się okazać, że stosowanie agregatów czynnych jest korzystniejsze. Dobra zasada uprawy gleby – „częściej wzruszać – mniej odwracać”

Stosowanie agregatów czynnych na glebach lżejszych może prowadzić do nadmiernego rozpylenia gleby, przyczyniać się do powstawania erozji wietrznej i wodnej.

Pamiętać należy, że dobór metod uprawy i doprawiania roli zależy głównie od rodzaju gleby, położenia – ukształtowania terenu, celu jaki chcemy osiągnąć /np. ochrona gleby przed erozją, poprawy właściwości chemicznych i biologicznych, ograniczenia chorób, poprawa struktury gleby/. Ale celem głównym pozostaje zawsze stworzenie warunków prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin.

  Zbigniew Żywień